صورخیال و جلوه های شعر در مرزبان نامه و مقایسه آن با قصاید خاقانی

بحث تأثیر پذیری ، اقتباس و انتقال مضمون یا مایه واخذ تعبیرات و ترکیبات در شعر شاعران و نوشته های نویسندگان ، امروزه تقریباً به امری شایع و عادی تبدیل شده است . در هر دوره ای نویسنده یا شاعری آثار دیگران را مورد مطالعه و بررسی قرارا می دهد ، بهره اش را می گیرد و در صدد تقویت و غنای فکری و زبانی آثار خود بر می آید . رودکی ، منوچهری ، فردوسی ، نظامی ، بیهقی و آثاری چون کلیله و دمنه و ...بسیاری از شاعران و نویسندگان همواره فکر ، مایه و مضمونشان مورد تتبع و توجه اهل فضل و ادب بوده است . کتاب مرزبان نامه هم از این دست نمونه هاست که نویسنده اش در تألیف آن به آثاری چون از جمله کلیله و دمنه نصراله منشی ، عتبه الکبه و بخصوص دیوان خاقانی توجه داشته است . در این نوشته سعی ما ارایه جلوه های شاعرانه ، در بیان مشترکات ، مشابهت ها و حتی استخراج عین عبارات و ترکیباتی است که مولف مرزبان نامه از خاقانی برگرفته است در نخستین یا شاید دومین مرتبه از مطالعه مرزبان نامه با این تصور روبرو می شویم که نگارنده آن تمام یا اکثر ترکیبات را از خاقانی گرفته است ام?ا با بررسی های بیش تر در می یابیم تنها 50 مورد عیناً به پیروی از خاقانی است و مابقی ، در ظاهر با ترکیبات خاقانی تفاوت دارند ، ام?ا در اکثر موارد آشکارا ، وراوینی اصل آنرا از خاقانی گرفته است و با ایجاد تغییری جزئی ، تر کیبی نو ساخته است تاآنجا که چندان معقول و ادیبانه نمی نماید بتوان به آن عنوان ترکیبی نو داد و هرکس حتی یکبار قصاید خاقانی را مرور کرده باشد ، پس از مطالعه مرزبان نامه ، نوع ساختار ترکیبات خاقانی را در جای جای آن با اندکی تغییر می یابد البته نه در ساختمان کلمه بلکه در بکارگیری مترادفات همان کلمه و در برخی موارد متضادهای آن . درپژوهش پیش رو تلاش ما برآن بوده است تا با ارائه شواهدی محکم ، این مطلب را نشان دهیم